Rahşan Ecevit
İsmail Cem
Tansu Çiller
Şükrü Sina Gürel
Ercan Karakaş
Bülent Tanla
Coşkun Kırca
Kemal Derviş
Câvid Bey
Nuri Conker
Ahmet İsvan
Osman Kibar
Hayrettin Erkmen
Turan Güneş
Sebâti Ataman
Emre Gönensay
Naim Talû
Salih Bozok
Aka Gündüz
Turhan Kapanlı
Mithad Şükrü Bleda
Sümer Oral
Ali Dinçer
Ekrem Alican
Cem Kozlu
Fatin Rüştü Zorlu
Sabiha Sertel
Ş. Hüsnü Değmer
Kıbrıslı Kâmil Paşa
Ahmed Vefik Paşa
Faik Nüzhet
Tayyibe Gülek
SİNEMA-TİYATRO
Haldun Dormen
Hulûsi Kentmen
Ayhan Işık
Kenan Işık
Aziz Rutkay
Doğa Rutkay
Aziz Basmacı
Yıldız Kenter
Müşfik Kenter
Leyla Gencer
Halûk Bilginer
Memduh Yükman
TELEVİZYON
Ali Kırca
Ali Baransel
M. Ali Birand
Murat Birsel
Deniz Arman
BÜROKRASİ
Gazi Erçel
Metin Yalman
Osman Olcay
Osman Kulin
Sadun Terem
Kaya Toperi
Gaazi Yaşargil
S. Kâni İrtem
Onur Öymen
Özdem Sanberk
Hüseyin Poroy
GAZETECİLER
Güneri Civaoğlu
Cüneyt Arcayürek
Ahmed Emin Yalman
Nazlı Ilıcak
Cengiz Çandar
Canan Barlas
Altan Öymen
Örsan Öymen
Abdi İpekçi
Nail Güreli
Güngör Mengi
Yusuf Ziya Ortaç
Ali Sirmen
Aydin Emeç
Çetin Emeç
Ülkü Arman
Sedat Simâvî
Erol Simâvî
Ali Nâci Karacan
Nadir Nâdi Abalıoğlu
Yunus Nâdi Abalıoğlu
Ali Gevgilli
Ruhat Mengi
Leyla Umar
İlker Sarıer
Hasan Tahsin
Murat Birsel
Fazlı Necib
Necmi Tanyolaç
Yılmaz Çetiner
EĞLENCE
Sezen Aksu
Nilüfer
Burak Kut
Neco
Sibel Egemen
Ciğdem Talu
Egemen Bostancı
Murat Arkan
Perran Kutman
Harika Avcı
Ozan Orhon
Işıl Özışık
SERBEST MESLEK
Atilla Dorsay
Cemil İpekçi
Uğur Civelek
Yıldırım Mayruk
Muvaffak Benderli
KARİKATÜRİSTLER
Cemal Nadir Güler
Semih Poroy
Ali Ulvi Ersoy
Altan Erbulak
Tekin Aral
Oğuz Aral
Piyale Madra
Bedri Koraman
SANAYİCİ - İŞADAMI
Nejat Eczacıbaşı
Bülent Eczacıbaşı
Feyyaz Berker
Feyyaz Tokar
Cem Boyner
Ali Koçman
Dinç Bilgin
Can Paker
Ömer Çavuşoğlu
Halil Bezmen
Dilber Ailesi
Rona Yırcalı
Selahattin Göktuğ
Fuad Sâdıkoğlu
Ferdi Vardarman
Öner Akgerman
M. Cemil Merzeci
Ziya Taşkent
Cem Uzan
Ali Koç
YAZARLAR
Hâlide Edip Adıvar
Orhan Pamuk
Yaşar Kemal
Muazzez Berkand
Nâzım Hikmet Ran
Azra Erhat
Vedat Nedim Tör
Yaşar Nâbi Nayır
Celal Sâhir Erozan
Emil Galip Sandalcı
Ali Cânip Yöntem
A. Hamid Tarhan
Şinasî
ÜNIVERSİTE
Kemal Gürüz
Kemal Alemdaroğlu
Nermin Abadan-Unat
Sulhi Dönmezer
Talât Halman
Gündüz Gedikoğlu
Eser Karakaş
H.Veldet Velidedeoğlu
Sıddık Sâmi Onar
İlhan Arsel
Sâhir Erman
Bülent Tanör
Nur Serter
Tunç Erem
ASKERLER
Çevik Bir
Ali Fuad Cebesoy
**. Sait Halman
Tuğg. Halit Göktuğ
Yarb. Selim Soley
Tümg. Ömer Z. Dorman
Kur.Alb. Osman Köksal
Tümg. Sırrı Öktem
Gen. Cahid Tokgöz
Gen. Zeki Soydemir
Güven Erkaya
Refik Tulga
15 Haziran 2009 Pazartesi
Şemsi Efendi Mektebi ve Terakki Mektebinin Kuruluşu
ŞİŞLİ TERAKKİ LİSESİ’NİN TARİHÇESİ:
Şişli Terakki Lisesi’nin tarihçesi sözkonusu edilince hemen daima
1879 tarihindeki büyük ve tam kuruluşlu Terekki Mektebi esas olarak alınmakta , bu hareketin ilk adımı
sayılması gereken Şemsi Efendi Mektebi bir yana bırakılmaktadır ( 1879). Halbuki Selanik’te ilk olarak
Şemsi efendi’nin öncülüğü ile Şemsi Efendi Mektebi kurulmuştur. (100. Yıl Şişli Terakki Lisesi /Yenilik
Basımevi / 1979). Hakikaten Atatürk’ün de okuduğu ve anılarında sık sık sözünü ettiği gibi Selanik’te
kurulan Şemsi Efendi mektebi, Şişli Terakki’nin temelidir.
Bir Sabetaycı haham olan Şemsi Efendi (Şimon Zwi) bu okulu o dönemde hem cemaatleri toplamak ve hem
de dini eğitimle birlikte gençleri her yönden yetiştirebileceği bir okul olarak kurmuştu. Daha sonra cemaatle
arasında yaşanılan sorunlar nedeniyle okuldan ayrıldı. Fakat okul bir cemaat okulu kimliğini kaybetmedi.
1907 Kayıtlarına göre Sabetaycı cemaatin Kapancı koluna mensup şu kişiler okulun yönetimindeydiler; Dr.
Rifat Efendi, Namık Kapancı, Osman Fıtri Bey ve Ata Derviş Beyler. 1924 senesinde ki mübadele
sonucunda okul İstanbul’a geldi. 1927 de Şakayık Sokağındaki Halil Rıfat Paşa konağına yerleşti. Okulu her
dönemde o yılların hayırsever aileleri desteklemiştir. Okul Selanik’teki kuruluşundan başlayıp hep bir encümen tarafından idare olunmuştur. Bu encümene alınan kimseler ya eski kurucuların çocuklarından, ya
da daha sonra okulun gelişmelerine yardımı dokunmuş kişiler arasından seçilirdi. 1933 ten sonra encümen 44
kişiye kadar ulaşmıştır.
1933 yılında okul son şekli olan “Mabeynci Konağı’na” taşınır. 1934 de Selanikli Mecdi Derviş Bey
buradaki yapıları kendi satın almıştır. 21.05.1935 de de bunu okulun yönetimi için kurulan Limited Şirkete
devrediyordu.1879 yılında okulun temel felsefesi “Terakki Mektebi ticaret maksadile müesse olmayıp hayır
için yaşadığı gibi hayır ile de yaşar” dı. (100. Yıl Şişli Terakki Lisesi /Yenilik Basımevi / 1979 s: 55). Limited
Şirketin kurucuları Fahri Refik Refiğ (Yönetmen Halit Refiğ’in amcası), Halil Ali Bezmen, Aziz Refik Refiğ
ve diğerleriydi.
Okul daha 1967 yılında 903 sayılı Kanunla Vakıf Halne gelmiştir. Bu tarihten sonra da mütevelli heyeti
tarafından yönetilmektedir. Bugün artık bir cemaat okulu kimliğini kaybetmiştir. Ancak yönetim kurulu
üyeleri halen cemaat kurallarına göre seçilmektedirler. Örneğin Mütevelli heyetine girebilmenin yolu bu
heyet üyelerinden birinin önerisi ile olmaktadır. Vakıf ana senedinde yapılan bir değişiklikle mütevelli heyeti
üyeleri ömür boyu bu görevde kalmaktadırlar! [http://www.sabetay.50g.com/Terakki/terakki.html ILGAZ
ZORLU ARAŞTIRMACI - YAZAR]
Terakki Mektebi'nin İstanbul'daki Gelişimi
Ama okulun Selanik'teki son bölümünün kapanmasından dört yıl önce, İstanbul'da Terakki ruhunu taşıyan bir
başka okul açılmıştı. Selanik Terakki Mektebi'nden yetişmiş ve Balkan Savaşı yıllarında İstanbul’a göç
etmiş bir grup genç, içinden çıktıkları irfan yuvasının geleneğini sürdürmek ve genç kuşaklarda da aynı
geleneği yaşatmak için 5 Nisan 1919'da Şişli Lisan Mektebi adı altında bir okul kurdular. 3 Eylül 1919'da
Mahmut Celalettin Konağı'nda kapılarını açan Şişli Lisan Mektebi, 24 Haziran 1920 akşamı bu ahşap
konak yanınca 1 Eylül 1920 tarihinden itibaren eğitime Pangaltı'da kiralanan Nuri Paşa Konağı'nda devam
etti.
Okul, 1921 yılından itibaren adını Şişli Terakki Mektebi olarak isim değiştirir. Kuruluş yıllarında olduğu
gibi, bu okul da encümen adı verilen kurucu ve koruyucu üyelerden oluşmuş bir heyet tarafından yönetildi.
Okul kurucularının benimsedikleri ilke Terakki geleneğini ifade ediyordu:
"Terakki Mektebi ticaret amacıyla kurulmamıştır, hayır için yaşadığı gibi hayır ile de yaşar."
Şişli Terakki Mektebi, 1935 yılında kendi mülkiyetindeki binalarına kavuşuncaya kadar hep Nişantaşı ve
Pangaltı arasında, okul hizmeti vermeye uygun konakları kiralayarak tam teşkilatlı, yatılı, karma bir lise
olarak gelişti.
Şişli Terakki Mektebi, 1922 yılında Ferit Paşazade Mehmet Bedri Bey ve validesine ait binada, 1924
yılında Şerif Paşa Konağı ve Münire Sultan Konağı'nda, 1927 yılında Halil Rifat Paşa Konağı'nda ve
1928 yılında da Nişantaşı’ndaki Baş Mabeyinci Konağı'nda hizmet verdi.
Baş Mabeyinci Konağı 1935 yılında Emlak ve Eytam Bankası'ndan satın alındı. Konak 1949 yılında
yıkılarak yeni ve çağdaş okul tesislerinin yapımına başlandı. Ön cephesi Teşvikiye Caddesi, arka cephesi
Akkavak Sokağı, ortası da büyük bir avludan oluşan tesislerin inşaatı 1962 yılında tamamlandı. 1969 yılında
da ön cepheye iki kat ilave edildi.
Şişli Terakki Mektebi, 17 Mart 1934 tarihinde aynı adla anılan bir limited şirkete devredildi. Ancak, bu
biçimsel bir değişimdi. Çünkü şirket ortakları Terakki ruhuna ve ilkelerine uygun olarak hiçbir biçimde kar
hissesi istemeyecekleri konusunda birer taahhütname imzalamışlardı.
1963 yılında şirket ilk kuruluştaki yapısına, yani Vakıf kavramının o günkü yasal ifadesi ile Tesis'e
dönüştürülmüş, 1967 yılında yürürlüğe giren 903 sayılı yasanın Vakıf kurma olanağını tanıması ile de
Terakki Tesisi, Terakki Vakfı'na dönüşmüş ve okul bu vakıf tarafından yönetilmeye başlamıştır.
Terakki Vakfı Okulları - Vikipedi
Terakki Vakfı'nın Kurucu Üyeleri
Abdurrahman Malta
Ahmet Elberger
Akif Akev
Fahri Refiğ
İbrahim Telci
Necdet Üçer
Nuri Türen
Osman Üçer
Reşat Atabek
Yusuf Kapancı
Ata Refiğ
Rifat Edin
Fikret Güvenç
Mehmet İnal
Memduh Paker
Nazmi Eren
Vedat Uras
Ecvet Gürses
Neşe Deriş
Günümüz Şişli Terakki Lisesi
Okulun bugünkü modern tesislerini oluşturan Levent
tesislerine doğru ilk adım, 1966 yılında satın alınan
25,800 metrekarelik arazi ile atıldı. Levent’teki ilkokul
binasının yapımına 1973 yılında başlandı ve binanın
birinci modülü 1975 yılında, ikinci modülü ise 1983
tarihinde tamamlanarak öğretime açıldı.Terakki Vakfı
Okulları'nın Levent tesislerinin temeli ise 14 Temmuz
1991’de atıldı.
Levent eğitim tesislerinin kuruluşundaki ilke, artık bilgi
toplumuna dönüşen ve sanayileşen bir ülkenin
gereksindiği üretici insan gücünün yetiştirilmesi için
uygulamalı bir öğretimin, sosyal, kültürel ve sportif bir
eğitim ile bütünleştirilmesi olmuştur. Bu nedenle, Levent
eğitim tesislerinde, sayısı giderek artan öğrencilere,
gelişen teknolojinin sağladığı olanaklarla düzenlenen özel derslikler, laboratuarlar, kütüphaneler, toplantı ve
konferans salonları, yemek salonları, büfeler, Bilgi İşlem Merkezi, kültür merkezleri, Terakki Sanat Galerisi
ve spor tesislerinden oluşan tüm çağdaş olanaklar sunulmaktadır.
Terakki Vakfı Okulları, 1994-1995 öğretim yılından itibaren Anaokulu, İlköğretim Okulu, Lise ve Fen
Lisesi olarak İstanbul’un en güzel semtlerinden Levent’teki tesislerinde hizmet vermektedir.
Ünlü Mezunları
Mustafa Kemal Atatürk
Barış Manço
Emre Altuğ
Ari Barokas
Coşkun Kırca
Ece Vahapoğlu
Emre Kongar
Halit Refiğ
Leyla Alaton
İshak Alaton
Erinç Serttaş
Kaan Tangöze
Yakup Trana
Lale Oraloğlu
Nasuh Mahruki
Nora Romi
Okan Karacan
Orhan Pamuk
Yetkin Gürsel
Gazanfer Özcan
Kaynakça
Selanik’ten İstanbul’a, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Terakki Okulları
Şişli Terakki Lisesi’nin tarihçesi sözkonusu edilince hemen daima
1879 tarihindeki büyük ve tam kuruluşlu Terekki Mektebi esas olarak alınmakta , bu hareketin ilk adımı
sayılması gereken Şemsi Efendi Mektebi bir yana bırakılmaktadır ( 1879). Halbuki Selanik’te ilk olarak
Şemsi efendi’nin öncülüğü ile Şemsi Efendi Mektebi kurulmuştur. (100. Yıl Şişli Terakki Lisesi /Yenilik
Basımevi / 1979). Hakikaten Atatürk’ün de okuduğu ve anılarında sık sık sözünü ettiği gibi Selanik’te
kurulan Şemsi Efendi mektebi, Şişli Terakki’nin temelidir.
Bir Sabetaycı haham olan Şemsi Efendi (Şimon Zwi) bu okulu o dönemde hem cemaatleri toplamak ve hem
de dini eğitimle birlikte gençleri her yönden yetiştirebileceği bir okul olarak kurmuştu. Daha sonra cemaatle
arasında yaşanılan sorunlar nedeniyle okuldan ayrıldı. Fakat okul bir cemaat okulu kimliğini kaybetmedi.
1907 Kayıtlarına göre Sabetaycı cemaatin Kapancı koluna mensup şu kişiler okulun yönetimindeydiler; Dr.
Rifat Efendi, Namık Kapancı, Osman Fıtri Bey ve Ata Derviş Beyler. 1924 senesinde ki mübadele
sonucunda okul İstanbul’a geldi. 1927 de Şakayık Sokağındaki Halil Rıfat Paşa konağına yerleşti. Okulu her
dönemde o yılların hayırsever aileleri desteklemiştir. Okul Selanik’teki kuruluşundan başlayıp hep bir encümen tarafından idare olunmuştur. Bu encümene alınan kimseler ya eski kurucuların çocuklarından, ya
da daha sonra okulun gelişmelerine yardımı dokunmuş kişiler arasından seçilirdi. 1933 ten sonra encümen 44
kişiye kadar ulaşmıştır.
1933 yılında okul son şekli olan “Mabeynci Konağı’na” taşınır. 1934 de Selanikli Mecdi Derviş Bey
buradaki yapıları kendi satın almıştır. 21.05.1935 de de bunu okulun yönetimi için kurulan Limited Şirkete
devrediyordu.1879 yılında okulun temel felsefesi “Terakki Mektebi ticaret maksadile müesse olmayıp hayır
için yaşadığı gibi hayır ile de yaşar” dı. (100. Yıl Şişli Terakki Lisesi /Yenilik Basımevi / 1979 s: 55). Limited
Şirketin kurucuları Fahri Refik Refiğ (Yönetmen Halit Refiğ’in amcası), Halil Ali Bezmen, Aziz Refik Refiğ
ve diğerleriydi.
Okul daha 1967 yılında 903 sayılı Kanunla Vakıf Halne gelmiştir. Bu tarihten sonra da mütevelli heyeti
tarafından yönetilmektedir. Bugün artık bir cemaat okulu kimliğini kaybetmiştir. Ancak yönetim kurulu
üyeleri halen cemaat kurallarına göre seçilmektedirler. Örneğin Mütevelli heyetine girebilmenin yolu bu
heyet üyelerinden birinin önerisi ile olmaktadır. Vakıf ana senedinde yapılan bir değişiklikle mütevelli heyeti
üyeleri ömür boyu bu görevde kalmaktadırlar! [http://www.sabetay.50g.com/Terakki/terakki.html ILGAZ
ZORLU ARAŞTIRMACI - YAZAR]
Terakki Mektebi'nin İstanbul'daki Gelişimi
Ama okulun Selanik'teki son bölümünün kapanmasından dört yıl önce, İstanbul'da Terakki ruhunu taşıyan bir
başka okul açılmıştı. Selanik Terakki Mektebi'nden yetişmiş ve Balkan Savaşı yıllarında İstanbul’a göç
etmiş bir grup genç, içinden çıktıkları irfan yuvasının geleneğini sürdürmek ve genç kuşaklarda da aynı
geleneği yaşatmak için 5 Nisan 1919'da Şişli Lisan Mektebi adı altında bir okul kurdular. 3 Eylül 1919'da
Mahmut Celalettin Konağı'nda kapılarını açan Şişli Lisan Mektebi, 24 Haziran 1920 akşamı bu ahşap
konak yanınca 1 Eylül 1920 tarihinden itibaren eğitime Pangaltı'da kiralanan Nuri Paşa Konağı'nda devam
etti.
Okul, 1921 yılından itibaren adını Şişli Terakki Mektebi olarak isim değiştirir. Kuruluş yıllarında olduğu
gibi, bu okul da encümen adı verilen kurucu ve koruyucu üyelerden oluşmuş bir heyet tarafından yönetildi.
Okul kurucularının benimsedikleri ilke Terakki geleneğini ifade ediyordu:
"Terakki Mektebi ticaret amacıyla kurulmamıştır, hayır için yaşadığı gibi hayır ile de yaşar."
Şişli Terakki Mektebi, 1935 yılında kendi mülkiyetindeki binalarına kavuşuncaya kadar hep Nişantaşı ve
Pangaltı arasında, okul hizmeti vermeye uygun konakları kiralayarak tam teşkilatlı, yatılı, karma bir lise
olarak gelişti.
Şişli Terakki Mektebi, 1922 yılında Ferit Paşazade Mehmet Bedri Bey ve validesine ait binada, 1924
yılında Şerif Paşa Konağı ve Münire Sultan Konağı'nda, 1927 yılında Halil Rifat Paşa Konağı'nda ve
1928 yılında da Nişantaşı’ndaki Baş Mabeyinci Konağı'nda hizmet verdi.
Baş Mabeyinci Konağı 1935 yılında Emlak ve Eytam Bankası'ndan satın alındı. Konak 1949 yılında
yıkılarak yeni ve çağdaş okul tesislerinin yapımına başlandı. Ön cephesi Teşvikiye Caddesi, arka cephesi
Akkavak Sokağı, ortası da büyük bir avludan oluşan tesislerin inşaatı 1962 yılında tamamlandı. 1969 yılında
da ön cepheye iki kat ilave edildi.
Şişli Terakki Mektebi, 17 Mart 1934 tarihinde aynı adla anılan bir limited şirkete devredildi. Ancak, bu
biçimsel bir değişimdi. Çünkü şirket ortakları Terakki ruhuna ve ilkelerine uygun olarak hiçbir biçimde kar
hissesi istemeyecekleri konusunda birer taahhütname imzalamışlardı.
1963 yılında şirket ilk kuruluştaki yapısına, yani Vakıf kavramının o günkü yasal ifadesi ile Tesis'e
dönüştürülmüş, 1967 yılında yürürlüğe giren 903 sayılı yasanın Vakıf kurma olanağını tanıması ile de
Terakki Tesisi, Terakki Vakfı'na dönüşmüş ve okul bu vakıf tarafından yönetilmeye başlamıştır.
Terakki Vakfı Okulları - Vikipedi
Terakki Vakfı'nın Kurucu Üyeleri
Abdurrahman Malta
Ahmet Elberger
Akif Akev
Fahri Refiğ
İbrahim Telci
Necdet Üçer
Nuri Türen
Osman Üçer
Reşat Atabek
Yusuf Kapancı
Ata Refiğ
Rifat Edin
Fikret Güvenç
Mehmet İnal
Memduh Paker
Nazmi Eren
Vedat Uras
Ecvet Gürses
Neşe Deriş
Günümüz Şişli Terakki Lisesi
Okulun bugünkü modern tesislerini oluşturan Levent
tesislerine doğru ilk adım, 1966 yılında satın alınan
25,800 metrekarelik arazi ile atıldı. Levent’teki ilkokul
binasının yapımına 1973 yılında başlandı ve binanın
birinci modülü 1975 yılında, ikinci modülü ise 1983
tarihinde tamamlanarak öğretime açıldı.Terakki Vakfı
Okulları'nın Levent tesislerinin temeli ise 14 Temmuz
1991’de atıldı.
Levent eğitim tesislerinin kuruluşundaki ilke, artık bilgi
toplumuna dönüşen ve sanayileşen bir ülkenin
gereksindiği üretici insan gücünün yetiştirilmesi için
uygulamalı bir öğretimin, sosyal, kültürel ve sportif bir
eğitim ile bütünleştirilmesi olmuştur. Bu nedenle, Levent
eğitim tesislerinde, sayısı giderek artan öğrencilere,
gelişen teknolojinin sağladığı olanaklarla düzenlenen özel derslikler, laboratuarlar, kütüphaneler, toplantı ve
konferans salonları, yemek salonları, büfeler, Bilgi İşlem Merkezi, kültür merkezleri, Terakki Sanat Galerisi
ve spor tesislerinden oluşan tüm çağdaş olanaklar sunulmaktadır.
Terakki Vakfı Okulları, 1994-1995 öğretim yılından itibaren Anaokulu, İlköğretim Okulu, Lise ve Fen
Lisesi olarak İstanbul’un en güzel semtlerinden Levent’teki tesislerinde hizmet vermektedir.
Ünlü Mezunları
Mustafa Kemal Atatürk
Barış Manço
Emre Altuğ
Ari Barokas
Coşkun Kırca
Ece Vahapoğlu
Emre Kongar
Halit Refiğ
Leyla Alaton
İshak Alaton
Erinç Serttaş
Kaan Tangöze
Yakup Trana
Lale Oraloğlu
Nasuh Mahruki
Nora Romi
Okan Karacan
Orhan Pamuk
Yetkin Gürsel
Gazanfer Özcan
Kaynakça
Selanik’ten İstanbul’a, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Terakki Okulları
Selanik ve Yahudiler
Selanik 1430 tarihinde padişah II. Murat'ın yönettiği bir Osmanlı ordusu tarafından fethedildi. 15. yüzyıl boyunca kente Anadolu'dan getirilen çok sayıda Türk yerleşti. 1492 yılında Osmanlılar İspanya'dan kovulan Sefarad Yahudilere kapılarını açtıklarında Selanik Yahudilerin yerleşmek için en fazla tercih ettikleri şehir
oldu. Selanik 500 yıla yakın bir süre boyunca bir Osmanlı şehri olarak kaldı. Çeşit çeşit Hristiyan, Yahudi ve Müslüman toplumların hep birlikte uyum içinde yaşadığı önemli bir kültür ve ekonomi merkezi haline geldi.
17. yüzyılda Sabetay Sevi tarafında başlatılan Sabetayizm hareketi Selanik'teki Yahudiler arasında çok rağbet buldu. Sabetay Sevi'yi izleyerek Müslüman olan Yahudiler Selânik'te Osmanlı Devleti'nin yenileşme
çabalarına büyük katkılarda bulundular. Jöntürk hareketi büyük ölçüde Selanik'te gelişti. Osmanlı padişahı II. Abdülhamit tahttan indirildikten sonra 1909 yılında Selanik'e sürgüne gönderildi. Fakat 3 yıl sonra Selanik
Yunanlıların eline geçince İstanbul'a geri gönderilmek zorunda kaldı.
Selanik, Yunanistan’ın kuzey doğusunda bulunan geniş bir Makedonya limanıdır.
Coğrafi konumu yüzünden Roma ile Asya kıtası arasındaki en önemli şehir haline
gelmiştir. Antik çağda Roma-Asya arasındaki yolun başlangıç noktasını ve limanını
Selanik teşkil ediyordu. M.Ö. 315 yılında Makedonya kralı tarafından kurulan kent daha sonra sırasıyla Roma, Bizans, Haçlılar, Yunanistan, Venedik, Osmanlı İmparatorluğu (1430’dan itibaren) ve yeniden Yunanistan’ın (1912’den sonra) idaresi altına girdi.
Şehrin en önemli tarihi faktörlerinden biri ise Yahudilerin tam 20 yüzyıl
boyunca Selanik’te yaşamış olmasıydı. İsa’nın havarisi St. Paul (M.S. 50) üst
üste üç Şabat süresince o dönemin sinagoglarında, kent Yahudilerine söylev
vermiş ve yandaş toplama misyonunu gerçekleştirmiştir. İkinci misyonerlik
yolculuğunda geçen bu zaman sürecinden sonar Selanikli Yahudilere ve puta
tapanlara (pagan)iki önemli mektubunu yazmıştır.
1430 yılında Şehir, Osmanlı idaresine geçince, daha önce burada yaşayan
Romaniyot Yahudilerine ek olarak, dış ülkelerden Yahudi göçü önemli ölçüde
sıklaştı. Ilk göçmen Yahudi grubu 1470 yılında Almanya’nın Bavaria
kentinden geldi. Bu küçük Alman Yahudisi göçmen grubu kısa sürede
kendilerine özgü ve ayrı bir Aşkenaz Yahudi cemaati kurdular. 15. ve 16.
yüzyılda bu kez, İspanya’dan, Fransa’dan, İtalya ve Portekiz’den dışlanan
Yahudi’lerden yeni göç dalgası başladı. Bunlar da kendilerine özgü Sefarad
cemaatlerini kurdular ve sinagoglar inşa ettiler.
17. yüzyılın ortalarında Selanikte yaşayan toplam Yahudi sayısı 30.000
kişiydi ve üç cemaat halinde yönetiliyordu. Birleşme, üç başhaham
önderliğinde oluşturulan iradeyle 1680’de gerçekleşti. Bu üç din adamı
yaşamları boyunca başkan olmak üzere, 7 laik cemaat lideri ile birlikte
Yahudi cemaat idaresi sistemini oluşturdu.
Yahudi nüfusu genelde üç mahallede ikamet ediyordu. Şehir surlarının
yakınında bulunan limanda esas cemaat, Avrupalıların (Frankos) yaşadığı
lüks mahalle ve Yunan Yahudilerinin (Romaniyot) mahallesi.
16. ve 17. yüzyılarda Selanik Yahudi cemaati en önemli Talmud öğrenim
merkezi olup, devrin en önemli din adamları ile din bilginlerini yetiştirmiştir.
Ayrıca Kabala öğretiminde de en üst seviyelere çıkmıştır. Şehrin tarih
sahnesindeki en önemli bölümü yalancı mesih Sabetay Sevi’nin kente ayak
basmasıyla başlamıştır. Sevi, önceleri Selanik Yahudi cemaati tarafından çok
iyi karşılanmış ve ağırlanmıştı. Fakat ilerleyen günlerde kendini Maşiyah
(mesih) olarak ilan edip, kentteki cemaatte kargaşa başlayınca, din
adamları, bütün otoritelerini kullanıp onun bu sahte mesih hareketine engel
oldular. Onun Selanikten çıkartılmasını sağladılar. Fakat ölümünden sonra,
Selanik Yahudi cemaatinin bir bölümü onun yaptıklarını aynen taklit ederek
Müslümanlığı kabul ettiler. Onlara Türkçe bir terim olan “Dönme” adı verildi.
Sabetay Sevi olaylarından sonraki bu tür gelişmeler, geride kalan cemaatin
tamamen kenetlenmesine ve birlik haline olmalarına yol açtı.
Selanik Yahudi cemaati değişik meslek gruplarında büyük başarılar elde
etmiş bir topluluktu. Dünyaca ünlü ticari firmalar buğday, kumaş, pamuk,
yün ve ipek ihracatı yapardı. Yünlü kumaşlar, giysiler ve yünlü tüm
mamuller o dönemin en usta işi malları olup, dünyaca meşhurdu. Yahudiler
arasında büyük ölçüde el işi yapan usta zenaatkarlar vardı. Bunlar
kuyumculukta, gümüş işlemeciliğinde ve altın işçiliğinde dönemlerinin en
önemli ustalarıydı. Limanlardaki tüm taşımacılık ve hamalcılık şirketleri ve
hizmetleri onlarındı. Ayrıca ülke içindeki altın madenlerinde çok sayıda
Yahudi çalışırdı. Tütün yetiştiriciliği ve imalatında da söz sahibiydiler. 17.
yüzyılda Selanik nüfusunun yarıdan çoğu Yahudi olduğu için, Yahudi
bayramlarında ve her Şabat günü Selanik limanı ve bütün ticari kuruluşlar
tatil edilirdi. 1990 yılında Yahudi Cemaati’nin nüfusu 80.000’e ulaşmıştı. 1912 yılında Selanik Osmanlı imparatorluğunun elinden çıkıp yeniden Yunanlıların
idaresine geçince ülkeden başka ülkelere doğru göçler başladı. Göç
edenlerin çoğu genç Yahudilerdi.
oldu. Selanik 500 yıla yakın bir süre boyunca bir Osmanlı şehri olarak kaldı. Çeşit çeşit Hristiyan, Yahudi ve Müslüman toplumların hep birlikte uyum içinde yaşadığı önemli bir kültür ve ekonomi merkezi haline geldi.
17. yüzyılda Sabetay Sevi tarafında başlatılan Sabetayizm hareketi Selanik'teki Yahudiler arasında çok rağbet buldu. Sabetay Sevi'yi izleyerek Müslüman olan Yahudiler Selânik'te Osmanlı Devleti'nin yenileşme
çabalarına büyük katkılarda bulundular. Jöntürk hareketi büyük ölçüde Selanik'te gelişti. Osmanlı padişahı II. Abdülhamit tahttan indirildikten sonra 1909 yılında Selanik'e sürgüne gönderildi. Fakat 3 yıl sonra Selanik
Yunanlıların eline geçince İstanbul'a geri gönderilmek zorunda kaldı.
Selanik, Yunanistan’ın kuzey doğusunda bulunan geniş bir Makedonya limanıdır.
Coğrafi konumu yüzünden Roma ile Asya kıtası arasındaki en önemli şehir haline
gelmiştir. Antik çağda Roma-Asya arasındaki yolun başlangıç noktasını ve limanını
Selanik teşkil ediyordu. M.Ö. 315 yılında Makedonya kralı tarafından kurulan kent daha sonra sırasıyla Roma, Bizans, Haçlılar, Yunanistan, Venedik, Osmanlı İmparatorluğu (1430’dan itibaren) ve yeniden Yunanistan’ın (1912’den sonra) idaresi altına girdi.
Şehrin en önemli tarihi faktörlerinden biri ise Yahudilerin tam 20 yüzyıl
boyunca Selanik’te yaşamış olmasıydı. İsa’nın havarisi St. Paul (M.S. 50) üst
üste üç Şabat süresince o dönemin sinagoglarında, kent Yahudilerine söylev
vermiş ve yandaş toplama misyonunu gerçekleştirmiştir. İkinci misyonerlik
yolculuğunda geçen bu zaman sürecinden sonar Selanikli Yahudilere ve puta
tapanlara (pagan)iki önemli mektubunu yazmıştır.
1430 yılında Şehir, Osmanlı idaresine geçince, daha önce burada yaşayan
Romaniyot Yahudilerine ek olarak, dış ülkelerden Yahudi göçü önemli ölçüde
sıklaştı. Ilk göçmen Yahudi grubu 1470 yılında Almanya’nın Bavaria
kentinden geldi. Bu küçük Alman Yahudisi göçmen grubu kısa sürede
kendilerine özgü ve ayrı bir Aşkenaz Yahudi cemaati kurdular. 15. ve 16.
yüzyılda bu kez, İspanya’dan, Fransa’dan, İtalya ve Portekiz’den dışlanan
Yahudi’lerden yeni göç dalgası başladı. Bunlar da kendilerine özgü Sefarad
cemaatlerini kurdular ve sinagoglar inşa ettiler.
17. yüzyılın ortalarında Selanikte yaşayan toplam Yahudi sayısı 30.000
kişiydi ve üç cemaat halinde yönetiliyordu. Birleşme, üç başhaham
önderliğinde oluşturulan iradeyle 1680’de gerçekleşti. Bu üç din adamı
yaşamları boyunca başkan olmak üzere, 7 laik cemaat lideri ile birlikte
Yahudi cemaat idaresi sistemini oluşturdu.
Yahudi nüfusu genelde üç mahallede ikamet ediyordu. Şehir surlarının
yakınında bulunan limanda esas cemaat, Avrupalıların (Frankos) yaşadığı
lüks mahalle ve Yunan Yahudilerinin (Romaniyot) mahallesi.
16. ve 17. yüzyılarda Selanik Yahudi cemaati en önemli Talmud öğrenim
merkezi olup, devrin en önemli din adamları ile din bilginlerini yetiştirmiştir.
Ayrıca Kabala öğretiminde de en üst seviyelere çıkmıştır. Şehrin tarih
sahnesindeki en önemli bölümü yalancı mesih Sabetay Sevi’nin kente ayak
basmasıyla başlamıştır. Sevi, önceleri Selanik Yahudi cemaati tarafından çok
iyi karşılanmış ve ağırlanmıştı. Fakat ilerleyen günlerde kendini Maşiyah
(mesih) olarak ilan edip, kentteki cemaatte kargaşa başlayınca, din
adamları, bütün otoritelerini kullanıp onun bu sahte mesih hareketine engel
oldular. Onun Selanikten çıkartılmasını sağladılar. Fakat ölümünden sonra,
Selanik Yahudi cemaatinin bir bölümü onun yaptıklarını aynen taklit ederek
Müslümanlığı kabul ettiler. Onlara Türkçe bir terim olan “Dönme” adı verildi.
Sabetay Sevi olaylarından sonraki bu tür gelişmeler, geride kalan cemaatin
tamamen kenetlenmesine ve birlik haline olmalarına yol açtı.
Selanik Yahudi cemaati değişik meslek gruplarında büyük başarılar elde
etmiş bir topluluktu. Dünyaca ünlü ticari firmalar buğday, kumaş, pamuk,
yün ve ipek ihracatı yapardı. Yünlü kumaşlar, giysiler ve yünlü tüm
mamuller o dönemin en usta işi malları olup, dünyaca meşhurdu. Yahudiler
arasında büyük ölçüde el işi yapan usta zenaatkarlar vardı. Bunlar
kuyumculukta, gümüş işlemeciliğinde ve altın işçiliğinde dönemlerinin en
önemli ustalarıydı. Limanlardaki tüm taşımacılık ve hamalcılık şirketleri ve
hizmetleri onlarındı. Ayrıca ülke içindeki altın madenlerinde çok sayıda
Yahudi çalışırdı. Tütün yetiştiriciliği ve imalatında da söz sahibiydiler. 17.
yüzyılda Selanik nüfusunun yarıdan çoğu Yahudi olduğu için, Yahudi
bayramlarında ve her Şabat günü Selanik limanı ve bütün ticari kuruluşlar
tatil edilirdi. 1990 yılında Yahudi Cemaati’nin nüfusu 80.000’e ulaşmıştı. 1912 yılında Selanik Osmanlı imparatorluğunun elinden çıkıp yeniden Yunanlıların
idaresine geçince ülkeden başka ülkelere doğru göçler başladı. Göç
edenlerin çoğu genç Yahudilerdi.
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)